Kada smo počeli da koristimo prezimena

Kao i većina stvari iz današnjeg sveta, i prezimena najranije poreklo vode iz Kine. Prema legendi, prezimena je u Kini počeo da upotrebljava Car Fu Xi 2852. godine pre nove ere. Njegova administracija je uvela taj novi sistem imena kako bi olakšala popis stanovništva i prikupljanje informacija zbog lakših evidencija. U početku, prezimena u Kini su uzimana po ženskoj liniji (matronimi), ali je to promenjeno do vladavine Shang dinastije (1600 – 1046. pre nove ere). A simbol za prezime u kineskom jeziku i dalje sadrži obeležje koje podeseća na to da su prezimena u samom početku bila uzimana po ženskoj liniji.

Za vreme Antičke Grčke, umesto prezimena se uz ime dodavalo mesto odakle neko potiče. To može da se vidi po poznatim grčkim filozofima kao što su Tales iz Mileta, Heraklit iz Efesa i drugi. A kasnije su počeli da se koriste i tipična prezimena, patronimi “sin od” ili drugi oblici prezimena koji upućuju na osnivača dinastije, isključivo po muškoj liniji.

Nastankom Rimskog carstva korišćenje porodičnih imena kakvo je postojalo u Antičkoj Grčkoj je praktično iščeznulo. Uveden je nešto izmenjen sistem davanja imena. Postojala su tri imena (tria nomina). Prvo je bilo preanomen (birali su ga roditelji), drugo je bilo gens (nešto kao današnje prezime, ali se odnosilo na klan ili pleme, često i na ceo jedan region) a treće cognomen (nadimak koji bi omogućavao da se razlikuju lica koji imaju isti preanomen i gens). Po zvaničnim dokumentima, cognomen je uveden naknadno, oko 100. godine pre nove ere.

Tako je puno ime Julija Cezara bilo Gaius Julius Caesar, a zanimljivo je da je njegov cognomen u slobodnom prevodu značio “maljavi” iako je poznato da je on bio ćelav.

Do pada Rimskog cartva, prezimena kakva danas poznajemo bila su izuzetno retka u istočnom delu carstva, dok u zapadnom delu gde je bila dominantna germanska kultura, prezimena nisu uopšte ni postojala.

Prvi narod u Evropi koji je počeo da koristi porodična imena koja su se prenosila sa kolena na koleno su Irci. A prvo zabeleženo prezime u Irskoj je “Ó Cleirigh” koje potiče još od 916. godine. Simbol Ó se pisao i kao Ua i znači “unuk/unuk od”, dok se danas piše kao “O’ “. Od ostalih prefiksa, tu si Mac/Mc što znači “sin od”, dok se za ćerke dodaje prefiks Nic a za supruge Mhic.

Vremenom je davanje porodičnih imena počelo da se širi po celoj Evropi a najveća ekspanzija je nestala tek od 17. veka, posebno širenjem imperijalizma, pa su i kulture van Evrope prihvatile taj običaj.

Neke zemlje su prilično kasno uvele ovaj običaj. Tako je na primer u Holandiji praksa korišćenja prezimena počela tek 1811. godine, a u Japanu desetak godina kasnije. Na Tajlandu 1920. godine a u Turskoj tek zahvaljujući reformama Kemala Ataturka 1934. godine.

1979. godine, konvencijom Ujedinjenih nacija o zabrani diskriminacije nad ženama usvojeno je da i muškarac i žena prilikom stupanja u brak imaju jedanaka prava pri odabiru prezimena.