VREMEPLOV: Na današnji dan rođen je Vuk Stefanović Karadžić
22
Pet, Nov

Kultura

Na današnji dan, 1787. godine, rođen je Vuk Stefanović Karadžić, srpski jezički i pravopisni reformator, tvorac novog pravopisa i književnog jezika.

Opismenio se u rodnom selu kod rođaka trgovca, potom u školi u Loznici i zatim u manastiru Tronoša. Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod ustaničkog vojvode, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova. Posle propasti ustanka 1813. i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pesme i umotvorine i da radi na srpskom pravopisu.

Ubrzo je objavio prvu zbirku narodnih pesama i "Pismenicu" (gramatika), a 1818. "Srpski rječnik". Pisao je i istoriografska svedočanstva (sećanja), bavio se nekom vrstom etnografije, organizovao istraživanja širom srpskih zemalja i vodio je ogromnu prepisku.

Vremenom je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili Gete ili Ranke. Univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom, a njegove ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847. godine kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom", a Ðura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme. Njegovo delo sabrano je, u modernim izdanjima, u čak 39 tomova.

Njegovi posmrtni ostaci preneti su 1897. iz Beča u Srbiju i nalaze se pored Dositeja Obradovića ispred Saborne crkve u Beogradu.

Petar Iljič Čajkovski umro je na današnji dan, 1893. godine, u Sankt Peterburgu. Bio je najpopularniji ruski kompozitor svih vremena. Poznat po tom što su njegove kompozicije imale širok odaziv kod publike, i izazvale duboku emocionalnu reakciju.

Kada je napunio deset godina roditelji su ga poslali u internat u Sankt Peterburgu. Aleksandra, njegova majka, umrla je od kolere 1854. godine, kada je Petar imao samo 14 godina. Tada je napisao valcer u čast svoje majke.

Kada je napunio 21 godinu odlučio je da pohađa časove muzike u Ruskom muzičkom društvu. Nekoliko meseci kasnije upisao se na novoosnovani Petrogradski konzervatorijum. Bio je jedan od prvih studenata kompozicije. Još dok je studirao, Čajkovski je davao privatne časove drugim studentima. U Moskvu se preselio 1863. godine, gde je postao profesor harmonije na Moskovskom konzervatorijumu.

Priznanje za svoja dela je konačno dobio 1875. godine kada je napisao “Simfoniju br. 3“. Krajem godine je već bio na turneji po Evropi, a 1876. godine je napisao svoj prvi balet “Labudovo jezero“.

Čajkovski je dao ostavku na Moskovskom konzervatorijumu 1878. godine kako bi se posvetio komponovanju. Zahvaljujući tome godine koje su usledile bile su najplodnije. Njegov ukupan rad sadrži 169 dela uključujući simfonije, opere, balete, kantate i pesme za hor.

Inspirisan Srpsko-turskim ratom 1876. Čajkovski je komponovao "Srpsko-ruski marš", danas poznat kao "Slovenski marš". Motive je pronašao u zbirci Kornelija Stankovića "Srbske narodne melodije", štampanoj 1862. u Beču (prvo izdanje 1859). Za tu zbirku srpski kompozitor nagrađen je od strane ruskog carskog dvora Ordenom svetog Stanislava. Srpsko-ruski marš Čajkovskog prvi put je izveden 17. novembra 1876. u Moskvi.

Godine 1860. za 17. predsednika SAD izabran je Abraham Linkoln, koji je u januaru 1863. proglasio oslobađanje američkih robova. Tokom njegovog mandata vođen je Američki građanski rat (1861-65).

Šest dana po završetku rata ubijen je u pozorišnoj loži u atentatu koji je izvršio glumac Džon But, nakon što je 11. aprila 1865. godine slušao Linkolnov govor o planovima da robovima da pravo glasa. Kada je saznao da predsednik, njegova supruga Meri i komandant vojske posetiti pozorište, But je sa pomagačima, smislio plan da ubiju predsednika.

Linkolnov telohranitelj Džon Parker napustio je pozorište tokom pauze, i otišao na piće, a Linkoln je sam sedeo u loži. But mu se prikrao iza leđa i ispalio metak, smrtno ranivši predsednika SAD.

Antonije Isaković je rođen 6. novembra 1923. u Rači Kragujevačkoj, a umro je 13. januara 2002. godine u Beogradu. Bio je srpski književnik, potpredsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1980. do 1992.

Dobitnik je mnogih književnih nagrada, poznat je i kao pisac čija dela su u Jugoslaviji najviše ekranizovna („Gospodar i sluga“, „Tren 1“ i „Tren 2“, „Govori i razgovori“). Umro je u 78. godini. Poznata pripovetka „Kašika“ je obavezni deo gradiva iz predmeta srpski jezik i književnost u osnovnoj školi.

Na današnji dan 1880. godine, francuski mikrobiolog Šarl Laveran, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907, otkrio je uzročnika malarije, ali nije mogao da objasni na koji način dospeva u organizam.

Engleski lekar Ronald Ros je 15 godina kasnije utvrdio da malariju prenose komarci.

 

Pratite nas na našemTELEGRAM kanalu

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu