DILEMA I SVAĐA STARA VEKOVIMA: Koja gimnazija je najstarija u Srbiji - Prva kragujevačka ili Karlovačka?

Polemika koja prerasta u svađu, na internet portalima ili oči u oči, počinje i kada se govori o uspesima đaka ovih škola, čak i kada je tema požar u Prvoj kragujevačkoj gimnaziji. Mnogi znaju da je Karlovačka osnovana 1791. godine, a Prva kragujevačka 1833, ali zabunu unosi nepreciznost u ostalim činjenicama- ime države u trenutku kada je škola osnovana i jezik na kome se učilo.

Telegraf je za pojašnjenja pitao istoričare iz Prve kragujevačke i Karlovačke gimnazije, uz molbu - precizirajte kako da preciziramo. A oni pitaju isto - zar je to najbitniji problem srpskog školstva.

KARLOVAČKA GIMNAZIJA

- Značajnija je naša obaveza da tradiciju koju smo nasledili opravdamo. Nije bitno da se ističe "najstarija". A ako već ističeš, onda moraš i da potvrdiš da si ti baštinik te slavne prošlosti - kaže Dejan Đurđev, profesor istorije u Karlovačkoj gimnaziji.

Ona je osnovana 1791. godine, kada je ovaj deo današnje Srbije bio pod Habzburškom monarhijom, i to na inicijativu tadašnjeg mitropolita Stefana Stratimirovića, koji je na ovo mesto došao sa samo 37 godina.

- Kada je izabran u Temišvaru za mitropolita rekao je da je njegova primarna namera da osnuje gimnaziju. Pazite kakva je to bila briga o budućnosti svog naroda! Okupljao je samo najobrazovanije ljude tog vremena i trudio se da u školu i bogosloviju koju je osnovao dovede najbolje direktore i profesore. Uspeo je da ostvari svoj cilj, stvori takozvani karlovački krug najobrazovanijih i najuticajnijih Srba toga vremena. Među njima je bio i Dositej Obradović i mnogi intelektualci i umetnici - objašnjava Đurđev.

"Srpska velika gimnazija karlovačka" postaje središte srpske prosvete, kulture i duhovnosti. Primenjivao se nastavni plan koji je bio važeći za škole u Ugarskoj
tako da su njeni učenici mogli da nastave se obrazovanjem u Austriji i Ugarskoj.

- Pošto smo bili državna škola, nastavni jezici bili su nemački i latinski. Učenik je morao direktoru da se obraća na nemačkom. Od 1853. pored nemačkog i
latinskog i srpski postaje nastavni jezik na nekim predmetima - pojašnjava Đurđev činjenicu koja je mnogima glavni argument za raspravu koja je gimnazija
najstarija.

A kada smo već kod "srpska", Karlovačka gimnazija odškolovala je jednog Milana Jovanovića Batuta, lekara i prosvetitelja srpskog naroda, osnivača medicinskog fakulteta u Beogradu. U Karlovačkoj gimnaziji školovao se i Dimitrije Davidović, političar i diplomata koji je svoj rad krunisao pisanjem Sretenjskog ustava, prvog ustava kneževine Srbije donetog u Kragujevcu 1835. godine. U Karlovačkoj gimnaziji dve godine se školovao i Vuk Karadžić, zahvaljujući kome je osnovana Prva kragujevačka gimnazija.

- Ako je toliko bitno govoriti o ove dve gimnazije koristeći reč "najstarija", onda celu priču moramo precizno staviti u određeni vremenski okvir. Kragujevačka
je najstarija gimnazija u kneževini Srbiji. Karlovačka gimnazija je najstarija gimnazija u Srbiji u današnjim uslovima. Ako gledamo godinu osnivanja, onda ćemo reći da je Karlovačka najstarija gimnazija koja je osnovana u čitavoj srpskoj zajednici. Bez problema se može reći da je Karlovačka "najstarija gimnazija kod Srba"- zaključuje Dejan Đurđev, profesor istorije u Karlovačkoj gimnaziji.

PRVA KRAGUJEVAČKA GIMNAZIJA

Njegov kolega Nenad Cvetković, profesor istorije u Prvoj kragujevačkoj gimnaziji kaže da, ako je tema koja je škola najstarija, "tu nema zabuna".

- Kragujevačka je prva gimnazija osnovana u autonomnoj kneževini Srbiji ili se može reći- najstarija u modernoj Srbiji. Možda još preciznije- u novovekovnoj
srpskoj državi. U današnjoj Srbiji naravno da nije najstarija. Kragujevačka je prva je gimnazija gde se nastava održavala na srpskom jeziku i po planovima i programima kneževine Srbije - kaže Cvetković.

Prva kragujevačka gimnazija osnovana je 1833. godine. Hatišerifom iz 1830, svečanom poveljom turskog sultana, Srbima je dozvoljeno da sami ustanovljavaju
škole. Iste godine, na nastojanje Vuka S. Karadžića i Dimitrija Isailovića u Beogradu počinje sa radom "verhovna", Velika škola, a kada se 1833. Isailović sa tipografijom preselio u prestonicu, Kragujevac, knez je naredio da i đaci krenu za nastavnikom.

Dimitrije Isailović, jedan od najzaslužnijih za osnivanje Prve kragujevačke gimnazije bio je karlovački đak.

- Jedini je tada znao kako funkcioniše školski sistem, nije bilo drugoga u prestonici Srbije - Kragujevcu. Druga osoba zahvaljujući kojoj postoji Prva kragujevačka gimnazija je Vuk Karadžić. Miloša Obrenovića nagovarao je da otvori školu napominjući da je otvaranje modernih škola preduslov za emancipaciju i svrstavanje Srbije u red modernih država- objašnjava Cvetković.

Možda je ipak najinteresantnija ličnost značajna za početak rada Prve kragujevačke gimnazije nepismeni knez Miloš Obrenović.

- Moje je mišljenje da je Miloš, iako nepismen, znao mesto školstva i da je insistirao na obrazovanju mladih da bi se na prvom mestu stvorio činovnički aparat
za tu novu državu. Čak i odnos sa Vukom, koji je bio loš, nije ga omeo da plati štampanje njegovih dela. I sa Davidovićem je dolazio u sukob, ali sujeta ga nije sprečavala da uradi valjanu stvar, Miloš je znao vrednost rada i Isailovića i Karadžića. Takođe, škola je u početku radila u privatnim zgradama, sadašnja je izgrađena je tek krajem 19. veka. Na početku rada gimnazije, 1833, škola je bila smeštena u privatnoj kući Miloševog saradnika i poslovnog partnera, trgovca, na mestu sadašnje zgrade stare pošte. Teška je bila odluka i težak posao osnivanje škole u siromašnoj kasabi, treba razumeti to vreme - napominje istoričar iz Prve kragujevačke gimnazije.

Kada je prva generacija učenika završila gimnaziju osnovan je Licej kao viša škola, da bi gimnazijalci mogli da nastave školovanje. Kasnije se osniva visoka škola iz koje nastaje Beogradski univerzitet.

Karlovačka je najstarija gimnazija u Srbiji danas. Najstarija je gimnazija kod Srba. Prva kragujevačka je najstarija u novovekovnoj srpskoj državi, gde se nastava održavala na srpskom jeziku.

Izvor: Telegraf