Danas je Dan državnosti Srbije

Dan državnosti obeležava se 15. februara u znak sećanja na 1804. godinu kada je u Orašcu, pod vođstvom Đorđa Petrovića Karađorđa, počeo Prvi srpski ustanak.

Istog dana 1835. godine, na Velikoj narodnoj skupstini u Kragujevcu, proglašen je prvi ustav koji se, po verskom prazniku na koji je donet, zove Sretenjski ustav. Autor ustava bio je Dimitrije Davidović.

 Srbija će danas nizom manifestacija obeležiti Dan državnosti u spomen na podizanje Prvog srpskog ustanka i donošenje Sretenjskog ustava.

Predsednik Srbije Tomislav Nikolić položiće venac na Grob neznanog junaka na Avali, a potom će, kako je najavljeno, uručiti ordenje zaslužnim ličnostima i institucijama, dok će premijer Ivica Dačić položiti venac u Crkvi svetog Đorđa na Oplencu, zadužbini porodice Karađorđević.

Proslava Dana državnosti počela je juče počasnom artiljerijskom paljbom sa 10 plotuna iz šest artiljerijskih oruđa sa Savske terase Beogradske tvrđave, otvaranjem izložbe u Narodnoj biblioteci Srbije "Zaveštanja i darovi - legati kao kulturna dobra od velikog značaja", kao i izložbe u "Prvi svetski rat u dokumentima Arhiva Srbije".

Otvarajući izložbu u Narodnoj biblioteci Srbije, premijer Dačić je poručio da u narednim decenijama treba učiniti napor "ne samo na jačanju države i traženju novog mesta na svetskoj mapi, već i na prosvećenju, jer bez toga nema napretka".

On je takođe naglasio da izložba "Zaveštanja i darovi - legati kao kulturna dobra od velikog značaja" šalje poruka da su legati "jedan od stubova državnosti i moderno doba nastavlja njima da se bavi".

Na izložbi, otvorenoj u Arhivu Srbije povodom nacionalnog praznika, predstavljeno je 35 najvažnijih dokumenata o istoriji Prvog svetskog rata, među kojima su original ultimatuma koji je Austrougarska uputila Kraljevini Srbiji, original odgovora Srbije i, verovatno najvažniji dokument u svetu iz tog doba - objava rata Austrougarske Srbiji.

Programom obeležavanja Dana državnosti predviđen je niz kulturnih manifestacija u Aranđelovcu i Orašcu, mestu u kojem se Karađorđe sastao sa ustanicima, organizuje i Fond "Prvi srpski ustanak".

Na Sretenje 1804. godine, započela je Srpska revolucija, koja je označila početak oslobađanja balkanskih naroda od Turske.

Iako je uspeh revolucije bio promenljiv, na kraju je - decenijama docnije, zahvaljujući mudrosti Knjaza Miloša Obrenovića - krunisana uspehom.

Svi drugi nacionalno revolucionarni pokreti balkanskih naroda protiv Turske bili su plod ugledanja na Srbe, uključujući i grčki ustanak 1821. godine.

Na Sretenje 1804, na zboru viđenijih Srba sa teritorije Beogradskog (odnosno Smederevskog) pašaluka, koji se dogodio u Marićevića jaruzi u Orašcu, doneta je odluka o podizanju ustanka protiv Turaka i za vožda je izabran Đorđe Petrović - ubrzo poznat kao Karađorđe.

Odluci o podizanju ustanka prethodila je Seča knezova, odnosno uglednih narodnih prvaka, koje su dahije preventivno pobile, zbog navodne nelojalnosti.

Prvi srpski ustanak najpre je zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje.

Čitav Beogradski pašaluk oslobođen je 1807, ali je sudbinu ustanka odredio ishod rusko-turskog rata, pošto su Rusija i Turska potpisale mir u Bukureštu 1812. godine. Prepuštanje Srbije bilo je plod činjenice da je počinjao Napoleonov pohod na Rusiju.

Po rečima velikog nemačkog istoričara Leopolda Rankea, Karađorđevom bunom započela je Srpska revolucija, okončana uspešnim diplomatskim dostignućima Miloša Obrenovića, decenijama potom.

Karađorđe je, tokom Prvog srpskog ustanka (1804-1813) između ostalog, u sklopu obnove srpske državnosti, ustrojio i niz važnih institucija, poput Velike škole, što je nesumnjiv pokazatelj dalekovidosti i vizionarstva.

Tako je septembra 1808. godine u Beogradu besedom Dositeja Obradovića "O dužnom počitaniju k naukama" počela s radom Velika škola, daleki začetak današnjeg Univerziteta u Beogradu.

Na Sretenje 1835, u Kragujevcu je donet prvi "Sretenjski ustav" Kneževine Srbije, ustrojen po uzoru na francuski i belgijski. Tekst ustava, neobično liberalan za tadašnje prilike, izradio je Dimitrije Davidović, znameniti novinar i srpski nacionalni radnik.

Ovakvo ustavno rešenje odmah je izazavalo negodovanje Austrije, Turske i Rusije, i ustav je ubrzo suspendovan. Velike sile smatrale su ga previše liberalnim: u poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena on je to i bio, osim retkih izuzetaka poput Francuske i Belgije.

Kneževina i Kraljevina Srbija imala je potom više različitih ustavnih rešenja: 1838, 1869, 1888, 1901. i 1903. godine.

Posle Drugog svetskog rata, od 1945. godine, u potpuno promenjenim okolnostima, Srbija u sastavu federalne Jugoslavije je četiri puta usvajala ustav, a aktuelni je usvojen 30. oktobra 2006. i to je prvi Ustav Srbije nakon raspada SRJ, odnosno Državne zajednice SCG.

Sretenje se kao državni praznik u Srbiji slavilo do formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a ponovo se slavi od 2002. godine.

Predsednik Srbije će sutra uveče, povodom Dana državnsti, prirediti prijem.