Retko koji grad kao Kragujevac ima tu privilegiju da u samom gradskom jezgru ima sačuvane jedinstvene fabričke komplekse iz 19. veka, od kojih je potekla industijalizacija moderne Srbije i Balkana. „Alo!“ je imao priliku da zaviri u nekada „zabranjeni grad“, u koji decenijama nije moglo da se uđe. Radi se o kompleksu Knežev arsenal, koji predstavlja najstariju očuvanu celinu urbanog industrijskog pejzaža u ovom delu Evrope.
Knežev arsenal izgrađen je 1853. na desnoj obali Lepenice, u vreme kada se Srbija izvlačila iz turskog ropstva i tražila put ka Zapadu. Tu je podignuta prva vojna fabrika na Balkanu, a industrijska arhitektura preuzeta je od Nemaca i Francuza. U kompleksu, na preko 40 hektara, centralno mesto zauzimaju zgrade nekadašnjeg Vojno-tehničkog zavoda, rađene od crvene opeke i sa drvenim doksatima, kroz čiji je krug nekada prolazio voz.
- Prva srpska fabrika oružja nastala je na temeljima zanatskih radionica za popravku pušaka, koje su u Kragujevcu počele sa radom 1836. godine. Arsenal čine topolivnica, puškarnica, kovačnica, bravarnica... Prvi upravnik Topolivnice bio je francuski inženjer Šarl Lubri, sa kojim je srpska vlada sklopila ugovor na godinu dana. Lubri je u Kragujevac stigao sa odobrenjem cara Napoleona trećeg - kaže istoričar Đorđe Milovanović.
Na ogromnom platou po kome je nekada šetao čuveni Francuz Lubri, ali i stotine Nemaca, Čeha, Austrijanaca i Belgijanaca koji su u to vreme bili angažovani u prvoj srpskoj vojnoj industriji, dominira fabrički dimnjak. Napravljen je od cigle, vidi se iz svih delova grada i verovatno je najviša građevina u Kragujevcu. Jedna od zgrada pretvorena je u muzej i njegova unutrašnjost je ista kao i pre 160 godina. Zadržane su i drvene grede, a umesto radnika, fabričku halu danas posećuju samo turisti. Ogroman prostor od preko 8.000 kvadrata sada čeka renoviranje i zaštitu.
- Prvi top izlio je Milutin Jovanović i njegova fotografija sa stotinama drugih sačuvana je u muzeju - kaže Milovanović. Slični kompleksi nastali su istovremeno u Barseloni, Lođu i Vinterturu. Knežev arsenal je jedini ovakve vrste na Balkanu. Sa njegovom izgradnjom počela je industrijalizacija Srbije. Knežev arsenal i stara Topolivnica su bili u sklopu nekadašnje „Zastave“. Zbog toga je ovaj prostor više od 150 godina bio zatvoren za obične građane. Tek kada se „Zastava“ raspala i srušene njene kapije, mesto odakle je nastala moderna Srbija je otvoreno za javnost.
izvor: Alo
{jathumbnail off}
Pratite nas na našemTELEGRAM kanalu
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu
