Na današnji dan krunisan Car Dušan

Bio je izuzetno sposoban vladar i vojskovođa, zakonodavac i državnik. U njegovo vreme, srpska srednjovekovna država će ostvariti svoj najveći uspon u svakom pogledu. Srbija je tada bila najsnažnija i najmoćnija država u ondašnjoj jugoistočnoj Evropi. Ratove koje je vodio car Dušan radi vaskolikog jačanja i širenja srpske države, nisu bili primarno motivisani osvajanjima i porobljavanjima drugih naroda na Balkanu; naprotiv, oni su bili usmereni na stvaranje moćne i snažne balkanske države koja je trebala preuzeti ulogu Vizantije i sprečaviti prodor azijatskih otomanskih hordi na Balkan. U tom smislu valja tumačiti njegovu nameru da zauzme Carigrad. Car Dušan je imao u vidu veliki svehrišćanski cilj koji će, već tada se videlo, biti ugrožen najezdom Turaka iz Male Azije.

Skoplje je poznato u Srpstvu kao naša prva carska prestonica. U njemu se i danas nalaze dva prepoznatljiva srednjovekovna objekta vezana za cara Dušana. Prvi je Dušanov grad, odnosno ostaci stare gradske tvrđave. Drugi je most na Vardaru koji se oduvek nazivao „Dušanov most“. (Novokompoanovanim istorijskim makedonskim trendovima, on se danas naziva obezličeno i obesmišljeno „Kameni most“.) U vezi sa Dušanovim mostom treba napomenuti sledeće. Iako kako kažu, nema istorijskih dokaza da ga je sagradio Car Dušan, postavlja se osnovno pitanje: Ko bi mogao da ima toliko bogatstvo, moć, motiv i želju da sagradi u ono vreme veličanstven i značajan objekat kao što je most, osim Cara Dušana? Valjalo bi dakle imati u vidu da je, u odnosu na druge poznate istorijske ličnosti koje su vladale tim prostorom u srednjem veku, sasvim prirodno i logično da je to sigurno mogao učiniti ovaj naš vladar kako povodom svog krunisanja i uzdizanja Kraljevine Srbije i Carevinu Srba i Grka, razvoja i izgradnje tvrđave, odnosno Gornjeg i Donjeg grada (kako su se inače u osnovna dela pravili gradovi), tako i povodom proglašenja Zakonika 1349. godine kada je objavljen prvi deo „Dušanovog zakonika“. (Dopunjen je 1354. na Saboru u Seru. Ovaj zakonik je jedan od najznačajnijih pravnih dokumenta srednjovekovne Srbije ali i srednjovekovne Evrope.)

Kada je Dušan krunisan za cara u Skoplju, a država postala carevina, najverovatnije je tada i ozvaničila da ima svoj viteški red „Stub Svetog Stefana“ dat u ime države i Sv. Stefana – krsne slave Nemanjića. (Konstantin Jireček u „Istoriji Srba“ navodi podatak : „…Polako su se obrazovala dva reda vlastele, visoko plemstvo i viteški red.“[4] Naročito je važno istaći da je Car Dušan ustanovio „Orden Svetog Stefana“ koji je dodeljivan za vojne i druge zasluge određenim licima. Bilo bi dobro da se zna za ovaj prvi odren u Srpstvu, te ga na afirmativan način u istorijskom razvoju ordenskog sistema kod našeg naroda valja aktuelizovati.

U Skoplju se nalazi stara tvrđava Kale koja ima bogatu istorijsku prošlost. Podignuta je u 6. veku na brdu iznad Vardara. Pod vlašću srpskih vladara je bila oko 100 godina, od kraja 13. do kraja 14. veka. Svoju kraljevsku prestonicu iz Prizrena, car Dušan je preneo u Skoplje. Tada je usledila dogradnja tvrđave Kale. Po istorijskim pisanim dokumentima u tvrđavi su bile četiri crkve. Obnovljene su i proširene zidine grada prema severozapadu, podignute su dve kvadratne kule sa istočne i zapadne strane, i obnovljena južna ulazna vrata. Ovu tvrđavu su Srbi nazivali i „Dušanov grad“.

Nakon Kumanovske bitke, srpska vojska je ušla bez borbe u Skoplje uz prisutno oduševljenje našeg oslobođenog naroda. Više novinarskih članaka je o tome događaju pisalo. Evo jednog pod naslovom: „Sa bedema Dušanovog grada“.

„…Na bedemima Dušanovog grada, koji se ponosno podiže na jednom uzvišenju, sa koga je tako lep pogled na ubavu prestonicu najslavnijeg i najsilnijeg srpskog cara, stoji skromni srpski vojnik na straži. Zabacio pušku „o desno rame”, jednu nogu digao na razvaljene bedeme pa pogledom bludi preko Skoplja, kao da očekuje, da će mu se tamo negde daleko pojaviti vizija Silnog cara našeg, da blagoslovi oružje vojske srpske koja je Srbiju Karađorđevu i Miloševu stvorila Srbijom Velikom, njegovom Dušanovom. Pet meseci je odvojen o doma svoga i od njiva svojih, od milih i dragih, od kojih se u životu nikad toliko dugo nije udaljio, pa ipak on ne misli u ovom trenutku ni na stare roditelje, ni na mladu ženu, ni na sitnu decu, ni na nezbrinuta polja, ni na svoja krda; on u ovom momentu oseća, da je veliki, veći od ovog brda, na kome je Dušanov grad, jer je Srbin najsrećnije generacije od vremena Dušana Silnog do danas . Ispod njegovih nogu širi se Skoplje, a sredinom njega, peni se i hući Vardar hitajući moru, da slobodno objavi da su sve njegove obale posle petvekovnoga ropstva opet – slobodne, opet – srpske.

Car Dušan je umro 20. decembra 1355. godine. Njegovi posmrtni ostaci se nalaze u Beogradu, u sarkofagu crkve Svetog Marka na Tašmajdanu.