Skriveno kulturno blago u Kragujevcu? Američki i engleski arheolozi danas stižu u naš grad!

Poznati američki i engleski arheolozi stižu danas u Kragujevac kako bi započeli skeniranje tla ispod čije se površine nalazi kulturno blago koje istoriju ovog grada seli daleko u prošlost, u doba starčevačke i vinčanske kulture iz šestog milenijuma pre nove ere. Brajan Henks i Rodžer Dunan, profesori sa univerziteta u Pitsburgu i Šefildu, prema rečima arheologa iz ovdašnjeg Zavoda za zaštitu spomenika kulture, dolaze sa zadatkom da utvrde granice Todorčeva, arheološkog nalazišta koje je 1991. godine otkrio naš arheolog Dimitrije Madas.

Istraživačko područje se prostire na čak 13 hektara zemljišta, a kuriozitet je da se ono nalazi na samom ulazu u grad iz pravca Batočine, usred novoformirane privredne zone „Feniks”.

Kragujevački Zavod za zaštitu spomenika kulture na ovaj način obnavlja saradnju sa Univerzitetom u Pitsburgu koja je započela još šezdesetih godina prošlog veka, kada je Dragoslav Srejović radio iskopavanja u obližnjem Divostinu, jednom od najvećih praistorijskih lokaliteta u Evropi. Kolege Henksa i Dunana interesuje, naravno, i Todorčevo. Reč je o arheološkom nalazištu na kome su prva istraživanja obavljena pre četvrt veka, 1992. godine. Posle toga je sve zatrpano, zbog čega je Todorčevo pomalo i zaboravljeno – kaže za „Politiku” arheolog Marija Kaličanin-Krstić, otkrivajući da bi, posle novih iskopavanja, jedan deo ovog arheološkog nalazišta trebalo da bude pretvoren u prezentacioni centar praistorijskog nasleđa Šumadije.

Nova iskopavanja na Todorčevu, u zavisnosti od obima radova, mogu koštati i nekoliko miliona evra, ali bi čitav posao mogao da se isplati, ne samo kad je reč o kulturnoj dimenziji ovog poduhvata. Prema rečima arheologa Slavice Đorđević, takođe zaposlene u gradskom Zavodu za zaštitu spomenika kulture, prezentacioni centar praistorijskog nasleđa Šumadije mogao bi postati i značajan turistički potencijal Kragujevca.

Teško je takve centre praviti u Divostinu, u Grivcu ili Kusovcu gde su, takođe, locirane praistorijske naseobine koje svedoče o starčevačkoj i vinčanskoj civilizaciji. To su sela sa privatnim imanjima, ali zona „Feniks” je u vlasništvu grada i na odličnoj je lokaciji, na ulazu u Kragujevac sa auto-puta Beograd–Niš, gde se, uostalom, nalazi i gradsko sajmište. Budući da je čitava zona „Feniks” namenjena izgradnji privrednih objekata, jedan deo Todorčeva morao bi da se izdvoji i zaštiti – objašnjava naša sagovornica, navodeći da je ova oblast regulisana Zakonom o javnoj svojini Republike Srbije.

Lepenski vir na obali Dunava kraj Donjeg Milanovca mami istraživače i turiste iz celog sveta, ali arheološka nalazišta u okolini Kragujevca koja, takođe, svedoče o starčevačkoj i vinčanskoj civilizaciji, nisu ništa manje značajna, kaže Marija Kaličanin-Krstić.

Istočna Srbija je poznata po rimskom nasleđu, Raška oblast po srednjovekovnom, ali Šumadija dominira po praistorijskom nasleđu sa kojom šira javnost, nažalost, nije upoznata. Baš u okolini Kragujevca nalaze se neki od najznačajnijih lokaliteta koji govore o životu u staroj eri, a Todorčevo je, bar prema istraživačkom području, svakako jedno od najvećih na Balkanu – kaže ovaj arheolog kragujevačkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Na predlog arheologa Dimitrija Madasa, Todorčevo je 1997. godine proglašeno za kulturno dobro, a tokom iskopavanja koja su pod vođstvom ovog stručnjka obavljena pet godine ranije, na tom lokalitetu su pronađene osnove praistorijskih kuća-koliba, keramičko posuđe, kamene i kremene alatke, ali i opeka. Todorčevo je, zapravo, višeslojno arheološko nalazište koje premošćuje dugačak period, od starijeg kamenog doba pa sve do rimske civilizacije koja se ovde formira u trećem i četvrtom veku stare ere. Time je, kako je napisao arheolog Madas, demantovana priča po kojoj je prva naseobina u dolini Lepenice, na teritoriji današnjeg Kragujevca, podignuta tek u 15. veku nove ere, kako to svedoči „Smederevski defter” – dokument o popisu stanovništva koji su na ovim prostorima sproveli Turci.